Zgodnie z obowiązującym prawem, każdy zbiornik i instalacja wody pitnej musi być odpowiednio zabezpieczony przed skażeniem. Jedną z metod ochrony przed skażeniem wtórnym jest instalacja zaworu antyskażeniowego. W niniejszym tekście przyjrzymy się nieco bliżej temu urządzeniu.
Co to jest zawór antyskażeniowy?
Zawór tego typu jest urządzeniem mechanicznym służącym zabezpieczeniu instalacji wodnej przed zanieczyszczeniem w wyniku przepływu zwrotnego. Zapobiega on cofaniu się wody z punktu odbioru do instalacji wodnej.
Zjawisko przepływu zwrotnego może wystąpić, jeśli w sieci wodociągowej nastąpi nagły spadek ciśnienia (np. przy dużych poborach, pęknięciu przewodów lub pracy pomp hydroforowych). W efekcie woda zostaje ponownie wtłoczona do wodociągu w punkcie odbioru, co prowadzi do jej lokalnego zanieczyszczenia i obniżenia jakości.
Innym powodem wystąpienia przepływu zwrotnego jest ciśnienie zwrotne, mające swoje źródło poza instalacją wodociągową (u odbiorcy), gdzie ciśnienie jest wyższe od tego w samej instalacji.
Rodzaje zaworów antyskażeniowych
Wyróżnia się cztery typy zaworów antyskażeniowych. Są one oznaczone dwuliterowymi symbolami jako EA, GA, GB i BA. Dobiera się je zgodnie z kategorią płynów mogących się potencjalnie cofać w danym budynku. Ich prawidłowy dobór jest jednym z warunków odbioru instalacji przez inwestora lub przedsiębiorstwo wodociągowe.
Najpowszechniej stosowany jest zawór antyskażeniowy typ EA. Używa się ich zarówno w budownictwie jednorodzinnym, jak i mieszkaniowym. Często są one utożsamiane z tradycyjnymi zaworami zwrotnymi, z którymi łączy je zasada działania. Różnią się jednak od nich znacznie pod względem budowy. Zawory antyskażeniowe są od nich znacznie bardziej szczelne i niezawodne. Poza tym bardzo ważną rolę odgrywają w nich służące pobieraniu próbek wody króćce.
Zawory typu GA i GB montuje się natomiast w m.in. budynkach wielorodzinnych, obiektach handlowych czy zakładach produkcyjnych. Zawory z rodziny GA są rozłącznikami działania bezpośredniego, podczas gdy te z grupy GB to rozłączniki działania hydraulicznego.
Bardziej skomplikowane i zapewniającymi lepszą ochronę są natomiast zawory typy BA. W ich przypadku izolator przepływu zwrotnego jest podzielony na trzy komory. Każda z nich ma inne ciśnienie, rosnące stopniowo od dolnej do górnej. Różnice między wartościami ciśnień są ściśle określone. Jeśli różnica między ciśnieniem w komorze dolnej a tym w komorze pośredniej spadnie poniżej granicy ciśnienia zwrotnego, następuje zamknięcie zaworu wlotowego i wylotowego. Jednocześnie otwiera się zawór upustowy, przez który usuwane jest medium z komory pośredniej.
Gdzie montuje się zawory antyskażeniowe?
Obligatoryjnym miejscem montażu zaworu antyskażeniowego jest początkowy punkt wewnętrznej sieci wodociągowej, czyli punkt od strony instalacji, za zestawem głównego wodomierza.
Poza tym takie zabezpieczenie musi się znaleźć też w każdym punkcie czerpalnym oraz na odgałęzieniach instalacji głównej zasilających część produkcyjną lub usługową albo wyposażenie dodatkowe (np. hydranty, zraszacze, kotły).
Co składa się na zespół zabezpieczający?
W myśl normy PN-EN 1717 do odpowiedniego zabezpieczenia potrzebny jest cały zespół zabezpieczający, w skład którego wchodzi zawór antyskażeniowy oraz elementy niezbędne do jego prawidłowej pracy. Oprócz samego zaworu zabezpieczającego ważne są więc też m.in. filtry siatkowe i zawory odcinające. Przykładowo, dla urządzenia z grupy BA, w skład zespołu zabezpieczającego wchodzi także przechwytujący zanieczyszczenia filtr mechaniczny oraz elementy odcinające dopływ wody — przepustnice, zawory lub zasuwy.
Zawory antyskażeniowe a przemysł
Do zastosowań przemysłowych wykorzystuje się specjalne zawory o znacznej wytrzymałości i łatwym dostępie do poszczególnych elementów. Zapewniają one optymalne zabezpieczenie sieci wody pitnej. Korpusy tego typu urządzeń wykonuje się z żeliwa ciągliwego. Proszkowe powlekanie zapewnia im ochronę przed korozją. Bardzo często stosuje się też przyłącza kołnierzowe. Jeśli zaś chodzi o parametry, maksymalna temperatura medium przy ciśnieniu statycznym PN 10 i minimalnym wejściowym 1,5 bar wynosi 65°C.
Czy można zabezpieczyć też węże?
Oczywiście na rynku nie brakuje też zaworów przeznaczonych do montowania na przyłączach węży. Ich korpusy i zamknięcia wykonuje się z mosiądzu, a uszczelki i membrany są wytwarzane z NBR. Urządzenia tego typu mają przyłącza w postaci gwintu wewnętrznego/zewnętrznego o średnicy 3/4″ ÷ 1 1/4″. Wytrzymują ciśnienie do 10 bar i mogą przez nie przepływać ciecze i gazy o temperaturze od -10°C do 65°C. Pionowe położenie robocze zaworu kieruje przepływ w dół.
Do zalet tego typu urządzeń zaliczyć trzeba cichą pracę, zamknięcie grzybkowe wspomagane sprężyną, niewielkie straty ciśnienia oraz zwartą obudowę. Typowy przedstawiciel tej grupy jest kombinacją izolatora przepływów zwrotnych z zaworem zwrotnym.
Podsumowanie
Dobór odpowiedniego zaworu antyskażeniowego jest kluczowy dla odpowiedniego zabezpieczenia każdej sieci instalacji wody pitnej. Różne jego typy są bowiem przeznaczone dla odmiennych rodzajów budynków. Każde urządzenie tego typu powinno posiadać odpowiednie certyfikaty i być dopuszczonym do obrotu. Musi także spełniać szereg norm i przepisów, aby prawidłowo chronić wodę przed zanieczyszczeniem.
